Artes liberales

De Vichipedie, la enciclopedie libare dute in marilenghe.
Atenzion! Il contignût di chest articul nol è par furlan

Se tu puedis e se tu âs voie judinus a tradusilu
Se tu sês l'autôr dal test par plasè viôt la pagjine di discussion par clariments.
Par plasê cjale la pagjine di discussion.


Un ringraziament al va a cui che al à scrit chest articul.

Dut câs il test nol è scrit inte grafie normalizade; se tu puedis, modifiche la pagjine seont lis regulis che tu cjatis ca.

Lis 7 arts liberâls - Imagjin dal Hortus deliciarum di Herrad von Landsberg (sigl XII)

Il concept di art liberal, eredât de antigüetât clasiche, al hac reference a sô cultîf par "omps libres" in oposizion a lis "arts servils". Il termin arts liberâls (in latin artes liberales) à designât i studis che teniin come proposît ofrecê conoziments gjenerâls e destrezis inteletuâls antes che destrezis profesionâls u ocupazionâls spezializadis.

Lis 7 arts liberâls che se insegnabin inte antigüetât comprendiin dôs grups di studios: il trivium e il quadrivium. Erin estas (compagnades di sô materie prinzipâl in latin):

Durante l'Etât Medie, lis arts liberâls conformabin la parte centrâl dal curricul des universitâtes. Alcuin, consejer inteletuâl di Carlomagn, lis adopto come base de reforme escolar levada a cab durante il period dal Renaziment carolingji. In lis teoriis educativis medievâls il quadrivium seguia il trabaj preparatori dal trivium. Ancje l'esquema di trivium e quadrivium se cognossin a veces come "educazion clasiche", se correspond fundamentalmentri cuntun desarrol medievâl che riva ai sigls XII e XIII.

Il ambît e alcance des arts liberâls evoluziono intal tiemp. Inizialmentri se referia a l'educazion des elits intai clasîcs. Boezi, il "últim roman, il primer escolastîc", intun intent casi desesperât di transmitir ai novs doñs di Italie la zivilizazion clasiche, permanece intal rein dai ostrogods par intentâ insegnarlis i rudiments dal quadrivium. Dal sigl VI in adelante, il sistema medievâl di studis academîcs se correspondera cul esquema doble dai contenids dal trivium e quadrivium ma cun l'aparizion des Humanitâtes e de Sience inte epoca de Ilustrazion, il significât di "arts liberâls" se stiend hasta abarcâ ambis. Aun se escluyin des arts liberâls ocupazions specifichis come l'agriculture, i afars, l'ingjenierie, la pedagogjie, la medizine o la farmace.

Inte Etât Contemporanee, il concept, doprât plui stensamentri come profesions liberâls al comprend l'eserzizi profesionâl che al requier formazion universitarie, fundamentalmentri il Derech e la Medizine.

Il trivium[cambie | modifiche il codiç]

Il trivium, (lat. "tre viis o camins") à agrupât lis dissiplinis literariis (relazionadis cun l'elocuence). La maxime latine Gram. loquitur, Dia. vera docet, Rhet. verba colorat al resum i contenids e insegnances di cade une di elis:

  • Gramatiche, la sience dal ûs corret de lengue, ayuda a hablâ;
  • Dialetiche, la sience dal pensament corret, ayuda a buscâ la veretât;
  • Retoriche, la sience de spresion, insegna a "coloreâ" lis peraulis;

Il quadrivium[cambie | modifiche il codiç]

Il quadrivium (lat. "cuatr camins"), à agrupât lis dissiplinis scientifichis relazionadis cui matematichis. La maxime latine à rezât Ar. numerat, Geo ponderat, As. colit astra Mus. canit. Erin estas:

Referenzis bibliografichis[cambie | modifiche il codiç]

  • (inglês) Charles Blaich, Anne Bost, Ed Chan, e Richard Lynch (2004) Defining Liberal Arts Education. Center of Inquiry in the Liberal Arts.
  • (spagnûl) Ricardo da Costa. "Lis definizions di lis 7 arts liberâls e mecanichis inte obra di Ramon Llull", Revista Anales del Seminario de Historia de la Filosofía. Madrid: Publicaciones Universidad Complutense de Madrid (UCM), vol. 23 (2006), p. 131-164 (ISSN 0211-2337)
  • (inglês) Sister Miriam Joseph (2002) The Triviuum: The Liberal Arts of Logic, Grammar, and Rhetoric. Paul Dry Books.
  • (inglês) Brand Blanshard (1973) The Uses of a Liberal Education: And Other Talks to Students. Open Court.

Leams sternis[cambie | modifiche il codiç]